In december 2024 publiceerde de Europese commissie een rapport over het verduurzamingsproces in de aangesloten landen. Het blijkt een lappendeken aan strategien en uitvoeringsprocedures te zijn waarin vele studies nog ontbreken. Er zijn verschillende benaderingen en prioriteiten die in de aangesloten landen naar voren komen. Deze verschillen zijn een weerspiegeling van de diversiteit aan contexten en uitdagingen;

Focus op energie versus brede duurzaamheid
Sommige beleidsmaatregelen, zoals de energieprestatiecontracten (EPC) in Oostenrijk, leggen de nadruk op het direct verminderen van energieverbruik en CO2-uitstoot. Andere initiatieven, zoals het Holistic Building Program (HBP) in Oostenrijk, hebben een bredere kijk op duurzaamheid en omvatten ecologische, sociale en economische factoren. Dit kan leiden tot een prioritering van energie-gerelateerde maatregelen ten opzichte van andere duurzaamheidsaspecten. Er is een spanning tussen de concrete en meetbare doelen op het gebied van energie en de minder gedefinieerde duurzaamheidsdoelstellingen, waardoor het moeilijker is om bredere duurzaamheid systematisch in besluitvorming en beleid te integreren.

Centralisatie versus decentralisatie
In sommige landen is er een sterke focus op centrale instanties die het overheidvastgoed beheren, zoals in Nederland (RVB) en Frankrijk (DIE). Andere landen, zoals Ierland, leggen de nadruk op gedecentraliseerde aanpakken met betrekking tot het betrekken van gebouwgebruikers bij energiebesparingsprogramma’s. Er is een discussie over het vinden van de juiste balans tussen centrale datamanagementsystemen voor het overzicht en gedecentraliseerde systemen voor gedetailleerde analyses.

Publieke versus private financiering
In landen, zoals Ierland, worden duurzaamheidsprojecten voornamelijk gefinancieerd via de overheidsbegroting. België kiest voor een publiek-private partnerschapsmodel (PPP) om de impact op de staatsschuld te minimaliseren. Er is een spanning tussen het beperken van de staatsschuld en het aantrekken van private investeerders, waarbij de risico’s goed moeten worden verdeeld.

Diepe renovatie versus quick wins
De bronnen benadrukken de noodzaak van diepe renovaties voor het bereiken van de klimaatdoelstellingen tegen 2050. Tegelijkertijd wordt erkend dat energieprestatiecontracten (EPC) vaak gericht zijn op quick wins (maatregelen met snelle terugverdientijd), wat diepere renovaties kan vertragen. Er is een spanning tussen het prioriteren van snelle resultaten en het streven naar duurzame oplossingen op de lange termijn.

Technologische oplossingen versus gedragsverandering
Sommige landen, zoals Italië, zetten sterk in op technologische oplossingen zoals Building Information Modeling (BIM). Ierland, daarentegen, benadrukt het belang van gedragsverandering via informatiecampagnes en het betrekken van gebruikers. Er is een discussie over de juiste balans tussen technologische investeringen en het stimuleren van energiebewust gedrag bij gebouwgebruikers.

Aandachtspunten:

1. Digital Twin Technologie voor Overheidsgebouwen
   Hoewel het rapport het gebruik van Building Information Modeling (BIM) in Italië benadrukt (Praktijk #8), wordt de recente vooruitgang in Digital Twin Technologie bij het beheer van openbare gebouwen in Europa niet genoemd. Digital Twins gaan verder dan BIM door real-time, dynamische simulaties van gebouwen te creëren, wat betere voorspellende onderhouds- en energie-optimalisatie mogelijk maakt.
   Relevante studie: “Digital Twins for Energy-Efficient Building Management” (2023, European Energy Research Alliance – EERA). Deze studie benadrukt het gebruik van Digital Twins bij de integratie van IoT-data en AI om energieprestaties in openbare gebouwen te optimaliseren.
   Relevantie: De studie zou de BIM-casus kunnen aanvullen door te laten zien hoe Digital Twins de capaciteiten van BIM overstijgen bij het beheren van energiebehoeften en het bevorderen van duurzaamheid.
2. Post-Occupancy Evaluation (POE) in Europese Overheidsgebouwen
   Het rapport richt zich op planning en operationele strategieën voorafgaand aan renovaties, maar mist inzichten uit Post-Occupancy Evaluations (POE), die beoordelen of renovaties en interventies hun beoogde energie- en duurzaamheidsdoelstellingen behalen.
   Relevante studie: “Post-Occupancy Evaluations in European Public Sector Buildings” (2022, gepubliceerd door het Joint Research Centre van de Europese Commissie – JRC). Deze studie documenteert de prestatiekloof tussen geplande en werkelijke energiebesparingen in gerenoveerde overheidsgebouwen in Europa.
   Relevantie: Het opnemen van POE-methodologieën zou de aanbevelingen van het rapport over langetermijnmonitoring en evaluatie van gebouwrenovaties versterken.
3. Gedrags- en Sociale Wetenschappen in Gebouwenbeheer
   De Ierse campagne “Optimising Power @ Work” (Praktijk #6) betrekt gebruikers bij energiebesparingsgedrag. Recente studies gaan echter dieper in op gedragswetenschappen en sociale interventies om energie-efficiëntie in overheidsgebouwen te verbeteren.
   Relevante studie: “Behavioral Economics in Energy Efficiency: A Guide for Public Sector Buildings in the EU” (2023, gefinancierd door Horizon Europe). Deze studie onderzoekt de rol van nudges, gamificatie en sociale prikkels om gedragsveranderingen onder gebruikers te bevorderen.
   Relevantie: Deze studie zou de Ierse campagne kunnen uitbreiden door evidence-based technieken te bieden om gebruikers verder te betrekken.
4. Publiek-private samenwerkingen (PPP) in Europa
   Het Belgische publiek-private samenwerkingsmodel (Praktijk #4) wordt in het rapport beschreven, maar er worden geen vergelijkingen gemaakt met andere innovatieve PPP-structuren in Europa.
   Relevante studie: “Public-Private Partnerships for Low-Carbon Public Infrastructure in Europe” (2023, European Investment Bank – EIB). Deze studie vergelijkt PPP-structuren in Europa, inclusief innovatieve financieringsmechanismen zoals groene obligaties en risicodelingsregelingen voor energie-efficiënte overheidsgebouwen.
   Relevantie: Het opnemen van deze studie zou een breder perspectief bieden op PPP’s en alternatieve benaderingen belichten die in andere EU-landen worden toegepast.
5. EU-Taxonomie en Duurzame Financiering
   Het Oostenrijkse Holistische Gebouwenprogramma (HBP, Praktijk #2) integreert EU-Taxonomiecriteria in zijn duurzaamheidsbeoordelingen. Het rapport verkent echter niet volledig de implicaties van de EU-Taxonomie voor duurzame financiering op staatsgebouwen.
   Relevante studie: “The Role of the EU Taxonomy in Public Sector Renovations” (2023, gepubliceerd door het European Environment Agency). Deze studie beoordeelt hoe de EU-Taxonomie openbare renovatieprojecten beïnvloedt, met name door financiële en ecologische doelstellingen op één lijn te brengen.
   Relevantie: De studie zou verder kunnen verduidelijken hoe naleving van de EU-Taxonomie duurzame financiering voor overheidsgebouwen kan stimuleren.
6. Renovatie van Historische Gebouwen in Europa
   Het rapport noemt uitdagingen met betrekking tot erfgoedgebouwen, maar mist recente studies over duurzame renovatie van historische overheidsgebouwen.
   Relevante studie: “Energy Retrofit Strategies for Historic Buildings in Europe” (2023, gefinancierd door Horizon 2020). Deze studie bespreekt innovatieve, niet-invasieve benaderingen om de energie-efficiëntie in beschermde erfgoedgebouwen te verbeteren zonder hun culturele waarde in gevaar te brengen.
   Relevantie: Dit zou de aanbevelingen van het rapport voor het beheer van historische staatsgebouwen, met name in Italië en andere EU-landen met een aanzienlijk cultureel erfgoed, verbeteren.
7. Net-Zero Energy Building (NZEB)-initiatieven
   Het rapport benadrukt decarbonisatie, maar bespreekt niet uitgebreid Net-Zero Energy Building (NZEB)-initiatieven in de publieke sector.
   Relevante studie: “Scaling Net-Zero Energy Public Buildings in Europe: Lessons from Denmark and Germany” (2023, European Climate Foundation). Deze studie benadrukt de succesvolle implementatie van NZEB-principes in staatsgebouwen.
   Relevantie: Het opnemen van NZEB-gerichte strategieën zou de focus van het rapport op het bereiken van langetermijn energiedoelen versterken.
8. Circulaire Economie in Gebouwenrenovatie
   Het rapport vermeldt levenscyclusplanning (Praktijk #2), maar verkent niet het bredere concept van de circulaire economie in renovatieprojecten van overheidsgebouwen.
   Relevante studie: “Circular Economy Strategies for Building Renovations in the EU” (2022, Ellen MacArthur Foundation en Europese Commissie). Deze studie bespreekt hergebruik van bouwmaterialen, afvalvermindering en optimalisatie van hulpbronnen in renovatieprojecten.
   Relevantie: Het opnemen van circulaire economieprincipes zou het duurzaamheidskader dat in het rapport wordt voorgesteld versterken.

Conclusie en Aanbevelingen

De verschillende benaderingen en prioriteiten zijn niet per se tegenstrijdig, maar laten zien dat er meerdere wegen naar duurzaamheid zijn. De meest effectieve strategie zal vaak een combinatie van verschillende aanpakken zijn, aangepast aan de specifieke context van elk land en elk project. Het rapport zelf pleit voor een holistische benadering, waarbij de verschillende overwegingen worden geïntegreerd.

Het rapport biedt een sterke basis voor het verbeteren van de energieprestaties van staatsgebouwen in Europa. Door de bovenstaande aanbevellende studies en initiatieven te integreren, zou het rapport de volgende lacunes kunnen aanpakken:

• Opkomende technologieën zoals Digital Twins en geavanceerde POE-methodologieën.
• Gedragswetenschappen en strategieën voor gebruikersbetrokkenheid.
• Vergelijkingen van PPP’s en financieringsmechanismen in heel Europa.
• Specifieke oplossingen voor de renovatie van historische gebouwen.
• Omvattende benaderingen van de EU-Taxonomie, NZEB en de circulaire economie.
• Het opnemen van deze aanvullende studies zou het rapport positioneren als een meer holistische bron voor het aanpakken van de uitdagingen van duurzaamheid in staatsgebouwen binnen Europa

Brandveiligheid in hoge gebouwen is een complex en cruciaal aspect van stedelijke planning en gebouwbeheer. Hoewel er aanzienlijke vooruitgang is geboekt in de technologie en methoden voor branddetectie en evacuatie, blijven er belangrijke tekortkomingen bestaan die de veiligheid van bewoners in gevaar kunnen brengen. Dit artikel onderzoekt de huidige problemen met brandveiligheid in hoge gebouwen, de tekortkomingen van bestaande systemen en de noodzaak van innovatieve benaderingen en technologieën om deze uitdagingen aan te pakken. Bijzondere nadruk wordt gelegd op de communicatie en het informeren van de vluchtende personen.

Het Probleem met Huidige Brandveiligheidssystemen

Een groot probleem met de huidige brandveiligheidssystemen in gebouwen is dat ze meestal alleen de informatie over de brandomgeving of de situatie van de bewoners waarnemen. Deze systemen verzamelen gegevens zoals rook- en hitteontwikkeling, maar de interpretatie van deze gegevens en hoe ze de algehele evacuatie van het gebouw beïnvloeden, wordt vaak verwaarloosd. Eerder onderzoek heeft slimme routeplanning mogelijk gemaakt op basis van informatie over branden of de situatie van bewoners, maar de focus ligt vaak op het vinden van een pad voor geëvacueerden binnen afzonderlijke verdiepingen. Het systematisch begrijpen en voorspellen van de algehele evacuatie van het gebouw, rekening houdend met de dynamische brandontwikkeling en de situatie van de bewoners, is echter ontoereikend. Hierdoor zijn de huidige slimme brandveiligheidssystemen in gebouwen niet in staat om de snelle algehele evacuatie van het gebouw te coördineren en te organiseren bij brand, wat de grootste moeilijkheid is bij het evacueren van hoge gebouwen.

Tekortkomingen van Bestaande Systemen

Er zijn verschillende tekortkomingen in verband met de huidige brandveiligheidssystemen:

1. Onvoldoende situationeel bewustzijn van de interne brandomgeving: Bij branden zoals die in de Grenfell Tower had de incidentcommandant (IC) mogelijk niet voldoende informatie om te beoordelen of de evacuatietactiek moest worden gewijzigd. Dit kwam omdat er geen feedback was over de brandontwikkeling, vastzittende bewoners en de voortgang van de evacuatie. Zonder deze cruciale informatie kan de IC geen weloverwogen beslissingen nemen, wat leidt tot inefficiënte en gevaarlijke evacuaties.

2. Minder effectieve communicatie tussen bewoners en reddingswerkers: Gebouwen missen vaak een omroepinstallatie of andere effectieve communicatiemiddelen om de bewoners te informeren over de brandsituatie en de evacuatieprocedure. In veel gevallen vertrouwen bewoners op rookmelders en alarmen, maar deze systemen bieden geen gedetailleerde instructies over hoe te handelen in noodsituaties. Dit leidt tot paniek en verwarring, wat de evacuatie bemoeilijkt. Doeltreffende communicatie is van essentieel belang om bewoners snel en veilig te laten evacueren. Zonder de juiste informatie kunnen bewoners verkeerde beslissingen nemen, zoals het gebruik van liften in plaats van trappen, of proberen te ontsnappen via gevaarlijke routes.

3. Gebrek aan systematische analyses van evacuatiestrategieën: Zelfs als alle bewoners met succes op de hoogte worden gebracht van de evacuatie, kan een plotselinge evacuatie leiden tot een massale ophoping van mensen in trappenhuizen, waardoor de efficiëntie van de evacuatie afneemt. Zonder een goed doordachte strategie en planning voor de evacuatie kunnen trappenhuizen snel verstopt raken, wat de evacuatie vertraagt en de veiligheid van de bewoners in gevaar brengt.

De Noodzaak van Innovatieve Benaderingen en Technologieën

Om deze tekortkomingen te overwinnen, zijn innovatieve benaderingen en nieuwe technologieën nodig voor het beheer van faciliteiten. Hier zijn enkele mogelijke oplossingen:

1. Effectieve detectie-, bewakings- en volgsystemen: Geavanceerde detectiesystemen kunnen helpen bij het nauwkeurig monitoren van de brandomgeving en de situatie van de bewoners. Sensoren die niet alleen rook en hitte detecteren, maar ook de bewegingen en locatie van bewoners volgen, kunnen waardevolle informatie leveren voor een gecoördineerde evacuatie. Deze systemen kunnen real-time feedback geven aan de IC, waardoor deze beter geïnformeerde beslissingen kan nemen.

2. Data-analyse en predictieve modellen: Door gebruik te maken van data-analyse en machine learning kunnen brandveiligheidssystemen patronen herkennen en voorspellingen doen over de ontwikkeling van de brand en de evacuatie van bewoners. Predictieve modellen kunnen helpen bij het anticiperen op potentiële knelpunten en het aanpassen van evacuatieroutes op basis van de actuele situatie. Dit kan de efficiëntie van de evacuatie verbeteren en de veiligheid van bewoners vergroten.

3. Geavanceerde communicatiesystemen: Communicatie is van cruciaal belang tijdens noodsituaties. Effectieve communicatiesystemen, zoals omroepinstallaties en mobiele meldingen, kunnen bewoners gedetailleerde instructies geven over hoe te handelen tijdens een brand. Deze systemen kunnen ook communiceren met reddingswerkers, waardoor zij op de hoogte blijven van de situatie en hun acties beter kunnen coördineren. Denk hierbij aan het direct verstrekken van informatie over veilige evacuatieroutes, de locatie van brandhaarden en instructies voor eerstehulpverlening.

4. Systematische analyse en planning van evacuatiestrategieën: Een goed doordachte evacuatiestrategie is essentieel voor het succes van een evacuatie. Dit omvat het uitvoeren van regelmatige oefeningen, het analyseren van mogelijke scenario’s en het ontwikkelen van gedetailleerde plannen voor verschillende noodsituaties. Door vooraf te plannen en te oefenen, kunnen bewoners en reddingswerkers beter voorbereid zijn op een echte noodsituatie. Regelmatige oefeningen en drills kunnen helpen om de bewoners vertrouwd te maken met de evacuatieprocedures en kunnen bijdragen aan een snellere, meer georganiseerde evacuatie tijdens een echte noodsituatie.

Vooruitgang in Brandveiligheid

De toekomst van brandveiligheid in gebouwen ligt in de integratie van geavanceerde technologieën en een holistische benadering van evacuatieplanning. Enkele innovaties die de komende jaren van invloed kunnen zijn, zijn onder andere:

1. Internet of Things (IoT): IoT-apparaten kunnen worden geïntegreerd in brandveiligheidssystemen om real-time gegevens te verzamelen en te analyseren. Slimme sensoren kunnen met elkaar communiceren en een uitgebreid beeld geven van de brandomgeving en de locatie van bewoners.

2. Virtuele en augmented reality: Virtuele en augmented reality kunnen worden gebruikt voor training en simulatie van noodsituaties. Door realistische scenario’s te creëren, kunnen bewoners en reddingswerkers beter worden voorbereid op een echte brand.

3. Kunstmatige Intelligentie (AI): AI kan helpen bij het analyseren van grote hoeveelheden gegevens en het ontwikkelen van geavanceerde predictieve modellen. Deze modellen kunnen worden gebruikt om de efficiëntie van de evacuatie te verbeteren en de veiligheid van bewoners te waarborgen.

4. Blockchain-technologie: Blockchain kan worden gebruikt om een veilige en transparante manier te bieden voor het delen van informatie tussen verschillende systemen en belanghebbenden. Dit kan helpen bij het coördineren van de reactie op noodsituaties en het waarborgen van de integriteit van de gegevens.

Conclusie

Brandveiligheid in hoge gebouwen is een complex en uitdagend probleem dat innovatieve benaderingen en technologieën vereist. Door gebruik te maken van geavanceerde detectie-, bewakings- en volgsystemen, data-analyse, geavanceerde communicatiesystemen en systematische analyses van evacuatiestrategieën, kunnen we de veiligheid van bewoners verbeteren en toekomstige tragedies voorkomen. De integratie van technologieën zoals IoT, virtuele en augmented reality, AI en blockchain biedt veelbelovende mogelijkheden voor de toekomst van brandveiligheid. Het is van cruciaal belang dat we blijven innoveren en samenwerken om de brandveiligheid in onze gebouwen te waarborgen en de levens van mensen te beschermen.

Praktijkvoorbeelden van Innovatieve Benaderingen

Het is belangrijk om te kijken naar enkele praktijkvoorbeelden van hoe innovatieve benaderingen en technologieën worden toegepast in brandveiligheidssystemen:

1. The Edge in Amsterdam: The Edge, een van de meest duurzame kantoorgebouwen ter wereld, maakt gebruik van geavanceerde technologieën om brandveiligheid te waarborgen. Het gebouw is uitgerust met een uitgebreid netwerk van sensoren die niet alleen de temperatuur en rook detecteren, maar ook de bewegingen van mensen volgen. Hierdoor kunnen in geval van brand snel en accuraat evacuatie-instructies worden gegeven.

2. One World Trade Center in New York: Het One World Trade Center, een icoon van moderne architectuur, is uitgerust met geavanceerde brandveiligheidssystemen die gebruik maken van data-analyse en machine learning. Het gebouw heeft een intelligent evacuatiesysteem dat in real-time de beste evacuatieroutes berekent op basis van de actuele situatie. Dit systeem houdt rekening met de dynamische ontwikkeling van de brand en de bewegingen van bewoners.

3. Shard in Londen: De Shard, een van de hoogste gebouwen in Europa, maakt gebruik van virtuele en augmented reality voor training van het personeel en bewoners. Regelmatige oefeningen met behulp van deze technologieën zorgen ervoor dat iedereen goed voorbereid is op een noodsituatie. Bovendien is het gebouw uitgerust met een geavanceerd communicatiesysteem dat bewoners in geval van brand gedetailleerde instructies geeft.

Afgelopen week heb ik weer deelgenomen aan de GPI en deze toets gehaald.

Om ervoor te zorgen dat de veiligheidscultuur in brede zin verbetert, heeft een aantal toonaangevende bouwondernemingen en opdrachtgevers (bouw, weg-/water-/spoorinfra en installatietechniek) de handen ineengeslagen. Samen hebben zij de Governance Code ‘Veiligheid in de Bouw’ opgericht. Deze initiatiefnemers hebben gezamenlijke uitgangspunten en kernwaarden op het gebied van veiligheid vastgelegd, door werkwijzen te harmoniseren en instrumenten te uniformeren. Daarbij wordt de hele bouwketen betrokken.

Eén van de initiatieven is het ontwikkelen van Generieke PoortInstructies (GPI). Hiervoor is er een convenant gesloten met de SSVV. In opdracht van de SSVV ontwikkelt en distribueert eX:plain de GPI. eX:plain is ook uitvoerder van het VCA examenstelsel.

Meer informatie over deze toetsing kan je nakijken bij Explain

(Gebouwautomatisering en -controlesystemen)

Met de intreding van het EPBD III zal ook eind 2025 de GACS, GebouwAutomatisering en -ControleSystemen, verplicht worden gesteld bij gebouwen met een energieopwekkingsinstallatie boven de 290kW.

De gebouwautomatisering zal aan de volgende eisen moeten voldoen:

a) Het energieverbruik permanent te controleren, bij te houden, te analyseren en de bijsturing ervan mogelijk te maken;
b) De energie-efficiëntie van het gebouw te toetsen, rendementsverliezen van technische bouwsystemen op te sporen, en de beheerder van de voorzieningen of technische installaties te informeren over de mogelijkheden om de energie-efficiëntie te verbeteren; en
c) Communicatie met verbonden technische bouwsystemen en andere apparaten in het gebouw mogelijk te maken, en interoperabel te zijn met technische bouwsystemen van verschillende soorten eigendomstechnologieën, toestellen en fabrikanten.

Veel gebouwen hebben al een energiemonitorsysteem maar de variatie is te groot en bieden niet de inzichten die je zou wensen.

Voor de bestekschrijvers kan er verwezen worden naar norm beschikbaar namelijk de NEN-EN-ISO 52120-1. Voor commissioning naar de checklist . Deze norm is nog in het Engels maar ik begreep dat er gewerkt aan een vertalling. Op de website van het RVO wordt nog verwezen naar een oude norm: de NEN-EN 15232. Dat wordt nog aangepast.

Afgelopen dinsdag was de conferentie Digitaal Gebouw van de toekomst van FHI. Van Celsius Benelux spraak Theo Smulders. Celsius heeft onder meer voor de automatisering van Amare gezorgd. Waar ik dan weer als commissioning manager aan gewerkt hebt. Inmiddels is Celius verder met de draadloze regelingen via bluetooth. Theo stelde dat we nog veel te weinig draadloze installaties aanbieden en moedigde ons aan de bedrading achterwege te laten.

Daarna ben ik bij Han Bak, CEO Chess en Willem Dammers, van Trilux geweest. Zij verzorgen op dit moment de gebouwautomatisering van Tripolis. De regeling op basis van occupancy acht ik als de gamechanger van deze generatie sensoren. Laten we de API naar de cloud nog even op de achtergrond houden. Deze aanwezigheidssensor kan personen tellen en hiermee op tijd, dus bij binnenkomst, aangeven of er licht en (hoeveel) lucht er nodig is. CO2-sensoren zijn naar mijn mening, door de trage processen al veel te laat met reageren. Door de juiste hoeveelheid lucht vooraf gelijk aan te voeren zijn ze de CO2-sensoren een stapje voor.

Andre van Tongeren (Apleona) sprak over continuous commissioning. Een methode van testen wat devaluatie van gebouwinstallaties tegen gaat en interventie tijdig wordt gestart. Eigenaren van vastgoed hebben de neiging te denken dat minimale investeringen in onderhoud kostenbesparend zijn. Integendeel; door de conditie op peil te houden met de periodieke testen gaan installaties langer mee en blijft er controle op het energiegebruik.

Mark Verlinde BBA Binnenmilieu spraak over hulpmiddelen voor digitalisering binnenklimaat. Hij pleitte er voor om bij klimaatklachten te starten met een enquête (voorbeeld) onder het kantoorpersoneel en dan pas te kijken naar de data uit systemen. BBA had er goede ervaringen mee. Ook al is er veel weerstand uit het bedrijf vanwege de bijkomende emotie’s (waar veel technici meestal moiete mee hebben).

Dat sluit aan bij de oproep van universitair docent en onderzoeker sociale- en omgevingspsychologie Thijs Bouman. Hij pleitte voor “De mens centraal”. Opmerkelijk was zijn uitspraak dat hij dacht dat wij technici geld of winst als oogmerk zouden hebben. Gebouwautomatisering in een gebouw is het brein achter verduurzaming, gemaakt en bedacht door mensen met een hart op de juiste plek.

Alle betrokken bouwpartijen kennen het fenomeen. Je kijkt naar de tekeningen en je maakt wat je ziet. Toch fijn dat we testen om te zien dat het ook werkt wat er gemaakt is. Het testen voor het opleveren van installaties is al jaren een onderdeel van mijn werkaamheden.